Een gebalanceerde samenwerking
vergt proceskwaliteit.
Wij noemen dat ontwikkelkunst.
Ontwikkelkunst
Oftewel de kunst van het ontwikkelen: jezelf en de wereld. Hoe doe je dat?
We kunnen daarvoor misschien het beste te rade gaan bij artistiek kunstenaars en leren van hoe zij het doen. Met elk nieuw werk stellen zij zich iets ten doel, waarvan zij beseffen dat het nooit gaat lukken. Het is onmogelijk om een innerlijke voorstelling precies te realiseren in de aardse vorm. Je kunt er aan beginnen, en tegelijk zul je maar moeten zien wat er van komt.
Bij veel ander type mensenwerk gaat het precies zo. Alleen is het besef er niet altijd.
Het besef houdt de artistiek kunstenaar niet tegen. Zij weten dat het materiaal waarmee ze het moeten doen, net zo bepalend is voor de uitkomst, als hun intenties. Zij gaan in dialoog met de wereld en de wereld spreekt terug, door hen te laten zien wat er nu mogelijk is, in antwoord op de gegeven inzet. En dat kun je dan altijd weer verbeteren door iets nieuws te proberen. Zo komt er een ontwikkeling op gang waaraan zowel de kunstenaar als zijn werk en de wereld zich ontwikkelen. Er is geen sprake van controle of macht. Zolang het maar niet gaat om het doel maar om de weg ernaartoe. Dan is er sprake van wederkerige creatieve ontwikkeling en, als je het breder trekt, van de dialoog als levensprincipe.
In een, op ontwikkeling georiënteerde, samenwerking draait het er om, je wilsrichting te volgen en tegelijk om je eigenwilligheid te relativeren, om te kunnen zien hoezeer de aardse dingen, de natuur, het fysieke bestaan, allemaal mede bepalend zijn voor wat er van je intenties terecht komt: jouw arbeid, je materiaal, de andere mensen, de omstandigheden en alles wat er beweegt, … het draait om de samenspraak daar tussen. Soms valt iets tegen. Soms komt er iets in een wonderbaarlijke flow. Dat wat werkt, is nooit af. De kunstenaar weet dat niet hij, maar de werkelijkheid continu in werking is en neemt deel aan dat proces. Er is een leven lang iets te optimaliseren en te ontwikkelen en de rol van de mens is om de kwaliteit van de ervaring te optimaliseren. Dan kan je je aandacht blijven richten op het bewaren van evenwicht en kan je het proces ervaren als uiyerst vervullend en vreugdevol.
Levensprincipes van het huidige tijdgewricht
Herijken op de natuur
De grote menselijke vragen blijven hetzelfde. Vragen zoals ‘Wie ben ik?’ en ‘Waartoe ben ik hier?’
Maar de criteria voor de antwoorden verschuiven.
Van: waar jij zoveel mogelijk invloed mee kunt uitoefenen
Naar: wat bij jou past
Van: wat jouw belangen veilig stelt
Naar: wat je werkelijk bevrediging schenkt
Van: efficiënt
Naar: betekenisvol
Van: wat handig en slim is
Naar: wat waarachtig en integer is
Van: bezitten
Naar: eigenen
Eigenen
Veel mensen wijzen er op dat we een nieuw verhaal nodig hebben. Iets waarmee de paradigmashift in de cultuur richting en koers kan krijgen. Je moet daarvoor soms ook een nieuw werkwoord uitvinden. Een woord waarmee iets gezegd wordt wat we eerder nog niet konden zeggen. Zodat we straks als collectief iets kunnen wat we eerder nog niet konden. Dat is een van de werkingen van een nieuw verhaal.
Op dat vlak tekent zich iets af rondom de begrippen van bezit en eigendom. We hebben het tegenwoordig ook over ‘eigenaarschap’.
Het werkwoord dat we daar aan toevoegen is ‘eigenen’. Wat je daarmee zegt is iets wat sterk in de buurt komt van eigenaarschap nemen. Maar dan in creative zin. Het verschaft je een bepaalde toekomst: “Dit zal het mijne moeten zijn”. Als je eigent leg je een innerlijke verband tussen intentie en toekomst.
Het verband tussen intentie en toekomst leggen we van oudsher alleen in de concrete werkelijkheid buiten onszelf, door letterlijk iets in bezit te nemen. “Dit is nu van mij en niet meer van jou” zeggen we dan.
De beweging van eigenen is echter in eerste instantie innerlijk: erkennend naar het jouwe en ook erkennend naar wat niet het jouwe is. Zodra je die erkenning in jezelf voelt, kun je er ook voor uitkomen naar een ander, zonder iets met geweld aan een ander op te leggen. Eigenen respecteert.
Eigenen is niet te verwarren met schuld bekennen. Dan heb je het over een onbedoelde consequentie achteraf van jouw handelwijze. Eigenen is het aannemen van een vorm waarin jouw essentie zich kan uitdrukken. Het is jouw weg inslaan.
Niet te verwarren ook met ‘kiezen’, dat gaat over het selecteren van één optie uit meerdere opties. Eigenen is erkennen wat het jouwe is, ook wanneer dat nog geen optie lijkt te zijn. Waar jij gaat, is van nu af aan een weg.
Eigenen is een beweging die je in afstemming maakt met anderen. Wat jij in bezit neemt zal nooit meer van een ander kunnen zijn zonder economische transactie. Maar over wat mensen eigenen, is iedereen het eens en hoeft niet onderling onderhandeld te worden: “Dit is het mijne en dat is het jouwe en zo klopt het.”
We hebben allemaal het diepe verlangen
om vanuit onze eigenheid bij te dragen aan iets dat groter is dan wijzelf.
We zullen nooit tevreden zijn totdat we dat aan het doen zijn.
Charles Eisenstein
Hoe lever ik een bijdrage aan de wereld?” Dat is een vraag die tegenwoordig voor veel mensen thuis hoort in het rijtje van dé belangrijke grote vragen. Er ligt een verantwoordelijkheid in besloten. En iets collectiefs. Het gaat tegenwoordig niet alléén meer om onszelf. Wij spelen een rol in hoe de maatschappij verschijnt voor anderen. Er ligt daarmee een groot en moeilijk ontwikkelingsvraagstuk op tafel. En dat vraagstuk heeft twee kanten die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn: hoe kom je zelf tot ontwikkeling in de wereld én hoe ontwikkelt de wereld zich door jou? Deze twee kanten beïnvloeden elkaar. Wij maken de wereld en de wereld maakt ons. Ontwikkeling werkt twee kanten op.
‘De Maatschappij’ is een abstractie.
Abstractie is niet de realiteit.
De realiteit is de relatie van mens tot mens.
Krishnamurti
Wij zijn het zelf
De relaties van mens tot mens – intiem of niet – vinden plaats in de realiteit én maken de realiteit.
Onze dagelijkse keuzes maken we in de realiteit én maken de realiteit.
Zo wordt ‘de maatschappij’ gevormd en zo vormen we steeds weer opnieuw ‘de maatschappij’.
We probeerden tot nu toe altijd de maatschappij te veranderen, zonder dat de mensen veranderden die haar creëerden. Die tijd is voorbij. We zijn het zelf. Jij bent het zelf.
Je doet mee: we maken mede wat we meemaken.
Jij maakt ruimte voor introspectie, emotionele verwerking en serieuze denkkracht. Dat gaat nog beter in gezamenlijkheid, in een sfeer van wezenlijke en ongedwongen aandacht voor elkaar. Dankjewel voor alles wat je daar tot nu toe in hebt geïnvesteerd. En je wilt méér. Het commitment dat je naar jezelf hebt, breng je op die wijze ook naar de ander en naar je directe omgeving.
Noch klei, noch handen kunnen op zichzelf tot vorm komen.
Klei wordt nooit vanzelf een beeld.
Handen die in de lucht boetseren, brengen ook geen beeld voort.
De boetseerder verbindt die twee
door het voornemen te verbinden aan de uitvoering.
DeelGenootschap
De School Voor Samen is een initiatief van Inge Knoope en opende in september 2020 haar deuren. Het collectief is georganiseerd in een ‘DeelGenootschap in ontwikkeling’. Een DeelGenootschap is op zichzelf een vrije relatievorm die vanuit eigen bron en bedoeling verder inhoud krijgt. Een relatievorm waarin zelfsturing van de deelgenoten werkelijk tot z’n recht komt.
De eigenheid en autonome beweging van de deelgenoten komt namelijk als eerste en het gezamenlijke komt daarna. In gebruikelijke organisatiestructuren is het altijd andersom: het gezamenlijke doel komt als eerste en in hoeverre je daar aan mee wilt of kunt doen, dat komt als tweede. Je moet jezelf als deelnemer daardoor altijd opdelen in dat gedeelte dat mee kan doen, en dat gedeelte dat je voor jezelf houdt. Zo scheiden we van oudsher bijvoorbeeld werk en privé.
Het DeelGenootschap wijkt sterk af van dit gangbare beeld en doorbreekt deze diepe en onbewuste gewoonten over samenwerking. Het is de eerste en enige manier waarop je uitgenodigd bent om je bijdrage werkelijk ongefragmenteerd als jezelf – en vanuit jezelf – in te brengen.
Hieraan ten grondslag ligt een systemisch vernieuwende basis voor sociale duurzaamheid.
We weten dientengevolge niet hoe de school in concreto vorm krijgt. Wel is er een heldere bron van waaruit we samenwerken maar er is geen vooraf gesteld doel. We brengen tegelijkertijd onszelf én de school tot ontwikkeling. Vorm volgt inhoud. Zo staan we voor een open en levend leerproces in ontwikkelkunst: de voortdurende creatieve voortgang in iets nieuws.